Χωρίς διευθυντή είναι από τις 18 Φεβρουαρίου 2005 η Εθνική Βιβλιοθήκη. H τριετής θητεία του κ. Γεωργίου Ζάχου, ο οποίος διηύθυνε τη Βιβλιοθήκη από το 2002, δεν ανανεώθηκε και ο κ. Ζάχος «παρέδωσε» τη διεύθυνση, στις 19 Φεβρουαρίου, ημέρα Σάββατο, στη γραμματεία του ιδρύματος (η διαδικασία της παράδοσης σε «απρόσωπη» γραμματεία έχει όντως ποικίλες συνδηλώσεις). Βέβαια, στο μεταξύ, στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως δημοσιεύθηκε ο διορισμός του νέου εφορευτικού συμβουλίου της Βιβλιοθήκης, αλλά ένα τέτοιο όργανο, τόσο από τη φύση του όσο και από τον θεσμικό ρόλο του, δεν μπορεί να ασκήσει διεύθυνση. Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι στην τριετία Ζάχου (ο κ. Ζάχος προέρχεται από τον χώρο των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών, συγκεκριμένα από τη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, όπου και επέστρεψε) η κακοδιοικούμενη επί πολλά χρόνια και χωρίς υποδομές Εθνική Βιβλιοθήκη μπόρεσε να κάνει μερικά βήματα. Ακόμη και οι πιο κακόβουλοι αναγνωρίζουν ότι στην παρελθούσα τριετία η Βιβλιοθήκη πέρασε το κατώφλι αυτού που ονομάζουμε κοινωνία της πληροφορίας· σε αυτή την ίδια τριετία το υπέροχο για την ατμόσφαιρά του αναγνωστήριό της απέκτησε κλιματισμό (χρηματοδοτημένο εξ ολοκλήρου από το Ιδρυμα Ωνάση) ενώ καθαρίστηκαν οι «μπαρουτοκαπνισμένες» όψεις του ιστορικού κτιρίου της οδού Πανεπιστημίου (που κάθε άλλο παρά είχε τη γοητεία της πατίνας του χρόνου) χάρη στη... φιλελληνική χορηγία της γερμανικής εταιρείας Κέρχερ. Είναι γνωστό ότι τα κονδύλια για την Εθνική Βιβλιοθήκη από τον τακτικό προϋπολογισμό είναι πολύ χαμηλά· μόλις 410.000 ευρώ, εκ των οποίων 270.000 ευρώ είναι για τα ενοίκια που πληρώνει η Βιβλιοθήκη για κτίρια στην Αγία Παρασκευή και στη Νέα Χαλκηδόνα, όπου στεγάζει τα βιβλιοστάσιά της.

H Βιβλιοθήκη δεν ευτυχεί. Κανένας δεν μπορεί να ξεχάσει το πυροτέχνημα της προηγούμενης κυβέρνησης, όταν κάποια στιγμή ο κόμπος είχε φτάσει το χτένι, για παραχώρηση ενός ιδανικού οικοπέδου, του στρατοπέδου Πλέσσα, πάνω στη λεωφόρο Μεσογείων, δίπλα σε σταθμό του μετρό, για την ανέγερση νέου κτιρίου της Βιβλιοθήκης. Μάλιστα τότε η παρουσίαση είχε γίνει με τόσο πανηγυρικό τρόπο, με τόσο πειστικό τελετουργικό, που οι αφελείς είχαμε πιστέψει ότι σε λίγο καιρό η Αθήνα θα είχε μια αντάξια της παράδοσής της σύγχρονη Εθνική Βιβλιοθήκη. Και το είχαμε πιστέψει, πολύ περισσότερο που, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, το Ιδρυμα Νιάρχου είχε ενδιαφερθεί - και ίσως ενδιαφέρεται ακόμη - να χρηματοδοτήσει εξ ολοκλήρου ένα έργο μεγάλης πνοής όπως η Εθνική Βιβλιοθήκη. Τελικά η παραχώρηση του στρατοπέδου Πλέσσα ήταν εικονική, ένα πυροτέχνημα που έσβησε, μια στιγμιαία αναλαμπή προσδοκίας. Αλλά και η παρούσα κυβέρνηση, δηλαδή το υπουργείο Παιδείας, στην ευθύνη του οποίου ανήκει η Εθνική Βιβλιοθήκη, δεν μας έχει δώσει μέχρι τώρα δείγματα γραφής που να μας κάνουν αισιόδοξους. Αντίθετα, σε επίπεδο χειρισμών η κατάσταση μπορεί να χαρακτηριστεί, κομψά, ατυχής.

Αναρωτιέμαι πολλές φορές ποιοι είναι οι λόγοι αυτής της κακοδαιμονίας της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Σε όλες τις πρωτεύουσες του κόσμου οι εθνικές βιβλιοθήκες έχουν εμβληματικό χαρακτήρα, πέρα από τον αυτονόητο ρόλο τους, και μάλιστα σήμερα, σε εποχή εκτεταμένων και ταυτόχρονα διασυνδεδεμένων πληροφοριών. Γι' αυτό τα τελευταία χρόνια πολλές πόλεις απέκτησαν νέες, σύγχρονες βιβλιοθήκες, όπως για παράδειγμα το Λονδίνο, με τη βιβλιοθήκη του Σεντ Πάνκρας, το Παρίσι, με τη βιβλιοθήκη-ανοιχτό βιβλίο που οραματίστηκε ο Φρανσουά Μιτεράν, η Φραγκφούρτη. Τι συμβαίνει στην Αθήνα; Πού μπορούμε να αποδώσουμε αυτή την ολιγωρία; Στο έλλειμμα πολιτισμού από το οποίο πάσχουν όλες οι πολιτικές ηγεσίες; Ή μήπως στο ότι το χάλι της Εθνικής Βιβλιοθήκης δεν κοστίζει, δεν έχει πολιτικό κόστος; H απάντηση πρέπει να δοθεί εδώ και τώρα.