Προκλήσεις στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες μετά το ΕΠΕΑΕΚ.

Εισαγωγή

Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που οι εξελίξεις αυτές αμφισβητούν ακόμη και την ίδια την υπόσταση των βιβλιοθηκών, καθώς δίνουν τη δυνατότητα στους χρήστες των βιβλιοθηκών μόνοι τους να συγκεντρώνουν βιβλιογραφικά στοιχεία και γενικά να λαμβάνουν την πληροφόρηση που χρειάζονται πολλές φορές χωρίς επίσκεψη στη βιβλιοθήκη και μάλιστα σε ελάχιστο χρόνο.

Οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες της χώρας μας δεν μπορούσαν να μείνουν ανεπηρέαστες από τις εξελίξεις αυτές. Οι αλλαγές που συντελούνται είναι φανερές σε κάθε επίπεδο. Η ανάπτυξη των βιβλιοθηκών σε συνδυασμό με τις νέες τεχνολογικές και οικονομικές πραγματικότητες επιφέρουν αναπόφευκτα σημαντικές πιέσεις στο μοντέλο διοικητικής οργάνωσης και οικονομικής διαχείρισης που εφαρμόζουν μέχρι τώρα. 

Αναγνωρίζοντας ότι η κάθε βιβλιοθήκη έχει τα δικά της χαρακτηριστικά και ότι ο καθένας και η κάθε μία από εμάς μπορεί να καταθέσει, με βάση τις εμπειρίες και τις γνώσεις του, ιδέες και προτάσεις θετικής αντίδρασης, ελπίζω η εισήγηση μου να γίνει η αφορμή να ακουστούν και άλλες εποικοδομητικές απόψεις, που θα μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Διοικητικές και οικονομικές προκλήσεις

Αρκετά ιδρύματα εφαρμόζουν ως μοντέλο φυσικής οργάνωσης των βιβλιοθηκών τους τη λειτουργία πολλών, μικρών ή μεγάλων σε πλήθος υλικού και σε αριθμό εργαζομένων βιβλιοθηκών, προσκολλημένων σε επιμέρους ακαδημαϊκές μονάδες όπως τομείς, τμήματα ή σχολέςi. Τα ιδρύματα αυτά αντιμετωπίζουν την πρόκληση να αποφασίσουν πλέον την καθιέρωση ενός λειτουργικού και οικονομικά αποδοτικού μοντέλου φυσικής οργάνωσης της βιβλιοθήκης σε επίπεδο ιδρύματος, που θα απαντά στις επιταγές των καιρών και θα μπορεί να προσφέρει τις υπηρεσίες μιας σύγχρονης ακαδημαϊκής βιβλιοθήκης.

Εκτός αυτού, πολλά ιδρύματα αντιμετωπίζουν και την πρόκληση της δημιουργίας και θεσμοθέτησης των απαραίτητων διοικητικών δομών βιβλιοθήκης, που τώρα δεν έχουν, καθώς και της υιοθέτησης κοινών διαδικασιών λειτουργίας και διαχείρισης σε επίπεδο ιδρύματος. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν ιδρύματα που εφαρμόζουν μια εντελώς ασυντόνιστη πολιτική βιβλιοθήκης, καθώς δε διαθέτουν τουλάχιστον μια υπηρεσία συντονισμού της λειτουργίας των επιμέρους βιβλιοθηκών τους. Σε άλλα ο συντονισμός είναι υποτυπώδης. Σε πολλά επίσης δεν έχει οριστεί υπεύθυνο άτομο για να διοικεί τη βιβλιοθήκη. 

Καταστάσεις με τέτοιες εκκρεμότητες ευνοούν την ανάπτυξη αναποτελεσματικών μοντέλων διοίκησης βιβλιοθήκης με διάφορους κατά περίπτωση επόπτες, υπευθύνους, διευθυντές σπουδαστηρίων κ.ά. Στις περισσότερες περιπτώσεις μέλη του διδακτικού προσωπικού ασκούν διοίκηση και λαμβάνουν οργανωτικές αποφάσεις, χωρίς να έχουν τις απαιτούμενες γνώσεις αλλά ούτε και το νομικό δικαίωμα για κάτι τέτοιο. Πρόσφατα έκαναν την εμφάνιση τους και διάφοροι σύμβουλοι βιβλιοθήκης, με αποτέλεσμα το μοντέλο διοικητικής οργάνωσης να στρεβλώνεται ακόμη περισσότερο. Πρώτιστη πρόκληση επομένως αποτελεί η επιλογή ενός ξεκάθαρου μοντέλου οργάνωσης και διοίκησης της βιβλιοθήκης, με συνακόλουθο όπου δεν υπάρχει τον ορισμό του ατόμου εκείνου από το προσωπικό της που θα τη διευθύνει. Ο διευθυντής της βιβλιοθήκης θα έχει αναβαθμισμένο ρόλο και αρμοδιότητες, σε βαθμό που δε θα εκτελεί απλώς εντολές άλλων, αλλά θα λαμβάνει υπεύθυνα ουσιώδεις αποφάσεις συνεκτιμώντας πάντοτε τις απόψεις της ακαδημαϊκής κοινότητας.